botanika farmaceutyczna

835

Tom 68 · nr 12 · 2012

wielolekowej oporności zależnej od P-glikopro-
teiny (Pgp-MDR) w komórkach rakowych i sen-
sybilizację wątrobowych komórek rakowych na 
działanie doksorubicyny (lek przeciwnowotwo-
rowy) [24–27].

Tradycyjne zastosowania 

cytryńca chińskiego

Stosowany od tysięcy lat w starożytnej medycy-

nie chińskiej owoc cytryńca chińskiego – Schisan-
drae chinensis fructus – Bei-Wuweizi – nazywany 
był owocem o pięciu smakach. Poszczególne czę-
ści owocu charakteryzowały się smakiem: słodkim, 
słonym, kwaśnym, cierpkim (ściągającym) i gorz-
kim. Wierzono, iż smak kwaśny i słony odpowia-
dają za poprawę funkcjonowania wątroby i gonad 
męskich, smak gorzki i cierpki wpływają na serce 
i płuca, natomiast słodki na żołądek [28].

Owoc cytryńca chińskiego używany był w le-

czeniu impotencji u mężczyzn, częstego oddawa-
nia moczu oraz rzeżączki. Stosowany był w tera-
pii chorób przewodu pokarmowego, takich jak 
przewlekłe biegunki czy czerwonka. Ceniono jego 
działanie w leczeniu niewydolności układu odde-
chowego – astmy, świszczącego i krótkiego od-
dechu, kaszlu, nadmiernego wydzielania flegmy 
oraz chorób układu krążenia – niskiego tętna czy 
kołatania serca. Cytryniec chiński stosowany był 
w stanach przemęczenia i osłabienia (wyczerpa-
nia) organizmu, nadmiernego pocenia i bezsen-
ności [29].

Owoc cytryńca znany był również w tradycyj-

nej medycynie rosyjskiej, gdzie opisywany jest jako 
środek tonizujący, zmniejszający głód, pragnienie 
i zmęczenie [28].

Cytryniec chiński według tradycyjnego zastoso-

wania jest rośliną przedłużającą życie, opóźniającą 
proces starzenia, zwiększającą siły witalne i popra-
wiającą zdrowie psychiczne [30].

Zastosowania lecznicze lignanów 

i ekstraktów z owoców 

cytryńca chińskiego 

potwierdzone badaniami naukowymi

Działanie hepatoprotekcyjne

Najbardziej znane jest hepatoprotekcyjne dzia-

łanie lignanów cytryńca chińskiego. Liczne badania 
in vivo wykazują silne właściwości hepatoochron-
ne zarówno czystych lignanów, jak i wyciągów 
z owoców. Mechanizm tego działania opiera się 
głównie na stymulowaniu aktywności reduktazy 
glutationowej, co zapobiega wyczerpaniu glutatio-
nu oraz obniżaniu podniesionego poziomu trans-
feraz glutaminianowo-pirogronianowych (ALAT 
i ASPAT) [8, 31–33].

Gomisyna A zwiększa aktywność mikrosomal-

ną: cytochromu B5, P450, NADPH, reduktazy cyto-
chromu C, N-demetylazy aminofenazonu, O-deety-
lazy-7-etoksykumaryny oraz zmniejsza aktywność 
hydroksylazy-3,4-dibenzopirenowej. Związek ten 
przyspiesza również proliferację hepatocytów, retiku-
lum endoplazmatycznego i przepływ wątrobowy [8].

Mechanizm hepatoochronnego działania 

γ-schizandryny opiera się na zwiększaniu stęże-
nia mitochondrialnego glutationu. Wykazano rów-
nież, iż γ-schizandryna podnosi stężenie witaminy 
C w wątrobie u badanych zwierząt, co również może 
mieć wpływ na jej działanie ochronne na hepato-
cyty i utlenianie lipidów [34]. Lignany zapobiega-
ją zmianom morfologicznym w wątrobie, takim jak 
nacieki zapalne czy martwica hepatocytów, obniża-
ją również powinowactwo aflatoksyn do DNA [33].

Działanie ergogeniczne i adaptogenne

Wpływ lignanów Schisandra chinensis na szyb-

kość męczenia się i wytrzymałość został udowod-
niony na podstawie badań przeprowadzonych na 
koniach. Zaobserwowano znaczące zwolnienie ak-
cji serca i tempa oddechu oraz obniżenie stężenia 
kwasu mlekowego w mięśniach i glukozy we krwi, 
w porównaniu z grupą kontrolną. Konie będące pod 
wpływem działania ekstraktu z owoców Schisan-
dra chinensis pokonywały trasę toru wyścigowego 
w krótszym czasie [35].

W badaniach na ludziach zaobserwowano, iż 

etanolowy ekstrakt z owoców Schisandra chinen-
sis zmniejsza szybkość męczenia się, zwiększa do-
kładność wykonywanych czynności oraz percep-
cję o 22% [36].

W próbach klinicznych zbadano efekt standary-

zowanego ekstraktu z owoców na takie wskaźniki 
adaptogenności, jak: stężenie tlenku azotu (w ludz-
kiej ślinie), neutrofili, limfocytów i monocytów oraz 
wytrzymałość na wysiłek. Zaobserwowano znacz-
ny wzrost poziomu tlenku azotu w ślinie badanych 
przed wysiłkiem fizycznym; inne parametry nie 
ulegały zmianie [37].

W próbach klinicznych zbadano również wpływ 

lignanów na szybkość adaptacji ludzi do zmroku 
i ciemności. Po podaniu pojedynczej dawki (3 g 
owoców) u 90% badanych stwierdzono polepsze-
nie ostrości wzroku. Podanie owoców zmniejszyło 
również czas potrzebny na rozpoznanie przedmiotu 
w ciemności (z 32,3 do 18,4 sekund) [38].

Działanie przeciwzapalne

Zewnętrzne stosowanie gomisyny A, gomisyny J 

i schizandryny C hamuje zapalenie ucha wywołane 
przez 12-O-tetradekanoylforbol-13-etylu (TPA) 
u myszy. Związki te wykazują miejscowe działanie 
przeciwzapalne [39]. Mechanizm  przeciwzapalnego 
działania schizandryny polega na hamowaniu