19

GF październik 2017

są mrozoodporne. Preferują stanowiska 
o umiarkowanej wilgotności i naświetle-
niu, osłonięte od wiatru, a także gleby 
bogate w wilgotny humus [4, 5].

Cytryniec chiński ze względu na cen-

ne właściwości jest uprawiany głównie 
w Chinach, Korei, Rosji i w mniejszym 
stopniu w Ameryce Północnej oraz 
w krajach europejskich, takich jak m.in. 
Czechy, Ukraina i Polska.

Zastosowanie tradycyjne

Stosowany od tysięcy lat w tradycyjnej 

medycynie chińskiej, owoc cytryńca 
chińskiego (chin. Bei-Wuweizi) nazywany 
jest owocem o pięciu smakach [5]. Po-
szczególne jego części charakteryzują się 
smakiem: słodkim, słonym, kwaśnym, 
gorzkim i cierpkim (ściągającym). Wie-
rzono, iż smak słony i kwaśny odpowia-
dają za poprawę funkcjonowania wątro-
by i jąder, smak gorzki i cierpki wpływa-
ją na serce i płuca, natomiast słodki na 
żołądek. 

Owoc cytryńca chińskiego używany 

był w TCM w leczeniu impotencji u męż-
czyzn, częstego oddawania moczu oraz 
rzeżączki. Stosowany był w terapii cho-
rób przewodu pokarmowego, takich jak 
przewlekłe biegunki czy czerwonka. Ce-
niono jego działanie w leczeniu niewy-
dolności układu oddechowego – astmy, 
świszczącego i krótkiego oddechu, kasz-
lu, nadmiernego wydzielania flegmy, 
oraz chorób układu krążenia – niskiego 
tętna czy kołatania serca. Cytryniec 
chiński stosowany był również w stanach 
przemęczenia i osłabienia organizmu, 
nadmiernego pocenia i bezsenności. 
Według tradycyjnego zastosowania jest 
rośliną przedłużającą życie, opóźniającą 
proces starzenia, zwiększającą siły wital-
ne i poprawiającą zdrowie psychiczne. 

Owoc cytryńca znany jest również 
w tradycyjnej medycynie rosyjskiej, 
gdzie opisywany jest jako środek tonizu-
jący, zmniejszający głód, pragnienie 
i zmęczenie [5-9].

Zastosowanie w lecznictwie 

i kosmetologii

Właściwości lecznicze owoców cytryń-

ca chińskiego, znane z ich tradycyjnego 
wykorzystania, zostały potwierdzone 
licznymi badaniami naukowymi. Ponad-
to współczesne wyniki badań 
dokumentują nowe kierunki ich 
aktywności. Dotyczą one działania far-
makologicznego ekstraktów z owoców 
cytryńca, a także wyizolowanych z nich 
związków [6]. Udowodniono silne dzia-
łanie hepatoregenerujące, hepatoprotek-
cyjne, a także antyoksydacyjne ekstrak-
tów z owoców oraz wyizolowanych 
związków, m.in. gomisyny A, deoksyschi-
zandryny, schizandryny C oraz jej synte-
tycznego analogu, dostępnego na razie 
tylko w Chinach [11]. Z działaniem hepa-
toregenerującym wiąże się ugruntowana 
już pozycja cytryńca w leczeniu chorób 
wątroby m.in. chorób zakaźnych i auto-
immunologicznych, a także zapalenia, 
stłuszczenia czy też marskości wątroby. 
Najnowsze badania wskazują na działa-
nie przeciwnowotworowe w raku jelita 
grubego oraz pobudzenie apoptozy ko-
mórek nowotworowych białaczki, raka 
skóry, jelita grubego, jajników i wątroby 
[7]. Wykazano również aktywność im-
munostymulującą oraz immunomodulu-
jącą polisacharydów wyizolowanych 
z owoców cytryńca [8]. 

Ekstrakty z owoców mają pozytywny 

wpływ na układ nerwowy; chronią przed 
neuronalną śmiercią komórki, a także 
podnoszą stężenie neuroprzekaźników 
w centralnym systemie nerwowym; dla-
tego mogą być stosowane, jako środek 
pomocniczy, w chorobie Alzheimera 
lub Parkinsona. Ponadto poprawiają 
koncentrację, uwagę, zdolności uczenia 
się i zapamiętywania. Wykazują działa-
nie przeciwdepresyjne bez wywoływania 
niekorzystnej senności. Działają adapto-
gennie, wspomagając odporność organi-
zmu na stres i traumatyczne przeżycia, 
stosowane są w stanach wyczerpania 
i niepokoju [1]. Udowodniono działanie 
hamujące namnażanie wirusa HIV [9]. 

  ARTYKUŁ  NAUKOWY

Ekstrakty z owoców wywierają również 

pozytywny wpływ na układ sercowo- 
-naczyniowy, przeciwdziałając zawałom 
serca oraz regulując podwyższone ciśnie-
nie krwi. Wpływają na zachowanie pra-
widłowej masy ciała, zapobiegając otyło-
ści [4, 6]. Wykazują działanie przeci-
wastmatyczne, zmniejszając nadreak-
tywność oskrzeli. Działają przeciwoste-
oporotycznie, pobudzając namnażanie 
osteoblastów, oraz przeciwwrzodowo, 
zabliźniając rany wrzodowe w obrębie 
żołądka i dwunastnicy [4]. Ponadto owo-
ce cytryńca chińskiego wykazują silne 
właściwości antyoksydacyjne i prze-
ciwzapalne [1, 10].

Właściwościami biologicznymi owo-

ców cytryńca zainteresowały się firmy 
kosmetyczne, wprowadzając ekstrakt 
z owoców do produkcji kosmetyków. 
Cenne z tego punktu widzenia właściwo-
ści ekstraktów z owoców to działanie: 
przeciwutleniające, promieniochronne, 
tzw. przeciwstarzeniowe, rozjaśniające 
skórę, łagodzące i przeciwalergiczne [11]. 

Ostatnio udowodniono też, silniejsze 

niż owoców, właściwości antyoksydacyj-
ne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne 
i przeciwgrzybicze ekstraktów z liści i pę-
dów cytryńca [10].

Związki aktywne

  Za właściwości biologiczne cytryńca 

odpowiedzialne są głównie specyficzne 
dla tego gatunku związki – lignany di-
benzocyklooktadienowe, nazywane li-
gnanami cytryńca chińskiego [1, 2, 6, 12].  
W najwyższych stężeniach lignany wy-

Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) 

Zdjęcie: natalist.livejournal.com

H

3

 CO

H

3

 CO

H

3

 CO

H

3

 CO

H

3

 CO

H

3

 CO

H

H

Rycina 2. Struktura chemiczna schizandryny 

(schizandrol A)