Obsadzając ogrodzenie różnymi pnączami, uzyskamy zmienność barw w ciągu roku i ożywimy ogród. Pnącze dobieramy od wielkości ogrodzenia, panujących warunków oraz tego, jak szybko chcemy uzyskać osłonę. Należy także wziąć pod uwagę siłę wzrostu i ciężar rośliny. Bardzo silnie rosnące pnącza szybko stworzą osłony, ale w przyszłości będą wymagały mocnego przycinania, aby nie zagłuszły sąsiadujących roślin i nie zniszczyły ogrodzenia. Ważny  jest także rodzaj ogrodzenia - inne pnącza posadzimy, jeśli chcemy, aby same wspinały się po murze, a inne, jeśli mają się owijać wokół siatki czy barierki.

Dobierając odpowiednie pnącze, trzeba pamiętać także o wymaganiach poszczególnych gatunków. Pod uwagę należy wziąć takie cechy jak:

• Mrozoodporność. We wschodnich rejonach kraju, w zastoiskach mrozowych czy narażonych na silne wiatry lepiej posadzić roślinę o wyższej mrozoodporności. W miejscu ocienionym zamiast przywarki japońskiej (strefa mrozoodporności 6/5B) lepiej posadzić podobną hortensję pnącą (strefa mrozoodporności 5), a w pełnym słońcu zamiast rdestówki bucharskiej (strefa mrozoodporności 6) - szybko rosnące powojniki z grupy Tangutica (strefa mrozoodporności 4). Warto również pamiętać, że pnącza zimozielone jak bluszcz, trzmielina Fortune'a, wiciokrzew zaostrzony czy wiciokrzew japoński, mają umiarkowaną mrozoodporność, która ogranicza ich stosowanie do zachodniej, południowej i centralnej Polski.


• Stanowisko. W pełnym słońcu sadzimy inne rośliny (np. rdestówkę czy powojniki) niż w cieniu (tu dobrze sprawdzą się bluszcze,hortensje pnące, przywarki i kokornak). Rośliny tolerancyjne pod względem nasłonecznienia, takie jak winobluszcz czy dławisz, posadzone na cienistym stanowisku mogą stracić swoje atuty w postaci jesiennego przebarwienia liści.


• Odporność na zasolenie. Przy ciągach komunikacyjnych, które w zimie sypane są solą, najlepiej posadzić tolerancyjną winorośl pachnącą.

Szybko rosnące i bezproblemowe

Szybko rosnące pnącza są w stanie stworzyć zieloną osłonę w ciągu 8 - 12 tygodni. Szczególnie przydatne są one w nowo zakładanych ogrodach, w których brakuje zieleni. Mogą one świetnie spełniać rolę osłon tymczasowych, zanim nie podrosną drzewa i krzewy żywopłotowe. W przyszłości, jeśli staną się zbyt ekspansywne, można je usunąć. Jeśli wymarzyliśmy sobie zimozielony żywopłot z żywotnika, możemy go posadzić i czekać cierpliwie przez kilka lat aż urośnie, a do tego czasu osłonić się szybko rosnącymi pnączami, posadzonymi przy ogrodzeniu.

Rdestówka bucharka - późnym latem i jesienią roślina pokrywa się chmurą drobnych białych kwiatów

 

• Rdestówka bucharska (Fallopia baldschuanica). Najszybciej osłonę stworzy rdestówka bucharska znana także jako rdest Auberta. Z rocznym przyrostem dochodzącym do 6 m jest w stanie okryć płot już w ciągu 8 - 10 tygodni. Młode pędy są czerwone, a liście zielone aż do mrozów - przemarznięte (w listopadzie lub grudniu) opadają. Późnym latem i jesienią roślina pokrywa się chmurą drobnych białych kwiatów. Rdestówka rośnie tak szybko, że co 3 - 4 tygodnie trzeba wycinać pędy, które wyrastają powyżej płotu lub przykrywają sąsiednie rośliny. Roślina ta jest średnio mrozoodporna i nie nadaje się do sadzenia w rejonach o ostrzejszym klimacie, np. w Polsce północno-wschodniej. Nie ma specjalnych wymagań, ale najlepiej rośnie w miejscu niezbyt cienistym, na niezbyt suchej glebie.



• Winorośl pachnąca (Vitis riparia). Silne pnącze wspinające się przy pomocy wąsów czepnych. Dorasta do 10 m (2 - 4 m rocznie). Liście są trójklapowe, dosyć duże (do 18 cm długości) pokrywające szczelnie roślinę. Latem są zielone, a jesienią żółte. Kwiaty są niepozorne, ale intensywnie pachnące (kwitnie V - VI). Jest najbardziej odporny na zasolenie ze wszystkich pnączy naszej strefy klimatycznej. Świetnie znosi warunki miejskie. Wyselekcjonowana odmiana 'Tomek' ma tylko kwiaty męskie i nie zawiązuje owoców. Odmiana 'Ania' ma kwiaty żeńskie i w obecności zapylacza (odm. 'Tomek') zawiązuje ciemnofioletowe owoce, które mogą być pokarmem dla ptaków. 

   

  Winorośl pachnąca - bardzo dobrze znosi warunki miejskie

   

• Powojnik (Clematis).Niemal równie szybko jak winorośl ozdobną rosną niektóre powojniki (Clematis) z grupy Tangutica (np. 'Bill MacKenzie') i grupy Vitalba (np. 'Paul Farges'). Wytwarzają roczne pędy długości 5 - 6 m; pokrywają ogrodzenie w 10 - 12 tygodni. Drobne ciemnozielone liście powojnika 'Bill MacKenzie'  zachowują niezmienioną barwę do początków listopada. Od końca czerwca do końca października rośliny pokrywają żółte kwiaty, a od lipca również puszyste owocostany. Zimą osłonę stanowią pozostające na pędach zaschnięte liście oraz owocostany. Powojnik ten jest wystarczająco mrozoodporny. Powinien być sadzony w miejscach słonecznych na przepuszczalnych glebach. Posadzony przy ogrodzeniu niższym niż 2 - 3 m wymaga wycinania nadmiaru pędów co 10 - 12 tygodni, a wiosną przycinania 50 cm nad ziemią. Sprzyja to dobremu rozgałęzieniu i przeciwdziała zasychaniu rośliny od dołu. Powojnik 'Paul Farges' ma ładne, ciemnozielone liście, a od lipca do września pokryty jest masą białych kwiatów (stąd nazwa handlowa - SUMMER SNOW). Jest bardzo mrozoodporny (świetna alternatywa dla rdestówki bucharskiej), znosi różne gleby i stanowiska. Słabiej rosną (dorastają do 2,5 - 4 m), inne powojniki z grupy Tangutica. Najlepsze z nich to odmiany 'Kaśka'  (ma duże dzwonkowate, żółte kwiaty i bardzo długi okres kwitnienia, od końca V do połowy X) oraz 'Lambton Park' (żółte kwiaty, szybki wzrost). Warto również wspomnieć o odmianie GOLDEN TIARA^®'Kugotia'^PBR o złocistożółtych kwiatach z ciemnym fioletowopurpurowym środkiem. 

Powojnik 'Bill MacKenzie' - od końca czerwca do końca października rośliny pokrywają żółte kwiaty

 

• Winobluszcz pięciolistkowy (Parthenocissus quinquefolia). Doskonałym i najczęściej stosowanym pnączem do obsadzania ogrodzeń. Nie ma specjalnych wymagań glebowych, a dzięki temu, że jest całkowicie mrozoodporny, z powodzeniem może być stosowany na terenie całej Polski. Dorasta do 10 - 20 m (1 - 2 m przyrostu rocznie). Wspina się owijając dookoła podpór pędami lub przytrzymując się wąsami czepnymi. U większości odmian (np. odmiany var. murorum lub REDWALL^® 'Troki') wąsy zaopatrzone są w przylgi pozwalające na wspinanie się po murach. Liście winobluszczu jesienią przebarwiają się na płomienno czerwony kolor, najintensywniej na stanowiskach słonecznych. Wyjątkiem jest odmiana 'Yellow Wall'^PBR, która wybarwia się na żółto, co pozwala tworzyć malownicze kompozycje.

Winobluszcz pięciolistkowy - jesienią przebarwia się na płomienno czerwony kolor

 

• Winobluszcz trójklapowy (Parthenocissus tricuspidata). W rejonach o łagodniejszym klimacie (np. w zachodniej Polsce) można z powodzeniem stosować bardziej wrażliwy na mróz winobluszcz trójklapowy. Ma podobną siłą wzrostu co winobluszcz pięciolistkowy, ale ma ładniejsze liście - są pojedyncze z 3 klapami, sztywne, ciemnozielone, błyszczące, tworzące regularny zielony wzór na ścianach, które porasta dzięki ich dachówkowatemu ułożeniu. Liście szkarłatnie przebarwiają się jesienią. Najcenniejszą odmianą tego gatunku jest odmiana ‘Veitchii’ o dużych błyszczących trójklapowych liściach, ładnie dachówkowato układających się na porastanych powierzchniach.

Liście winobluszczu trójklapowego odm.'Veitchii' układają się dachówkowato na porastanych powierzchniach.

 

Do silnie rosnących pnączy, które wytwarzają długie pędy, ale wolniej się rozgałęziają, należą: 

• Dławisz okrągłolistny (Celastrus orbiculatus) jest dwupiennym pnączem o wijących się pędach, dorastającym do 12 m (2 - 4 m rocznie). Średniej wielkości liście przebarwiają się jesienią na żółto. Później efektownie wyglądają żółtoczerwone owoce (tylko na roślinach żeńskich), które zdobią roślinę przez kilka miesięcy. Dławisz nie ma specjalnych wymagań, rośnie dobrze na stanowiskach słonecznych i półcienistych oraz w każdej średnio wilgotnej glebie: jest wystarczająco mrozoodporny. Wymaga kontrolowania wzrostu, gdyż może zagłuszać sąsiadujące rośliny.

• Kokornak wielkolistny (Aristolochia macrophylla) jest najwartościowszym gatunkiem z tego rodzaju. Rośnie silnie, osiągając do 10 m i wytwarzając wijące się pędy dorastające rocznie do 2 - 4 m. Główną jego ozdobę są imponująco duże, sercowate liście długości do 30 cm, nakładające się dachówkowato na siebie, tworzące gęste zielone ściany. Kokornak wytwarza dużo zielonej masy, dlatego wymaga solidnych podpór. Jest pnączem mrozoodpornym i długowiecznym, najlepiej rośnie w półcieniu, ale dobrze znosi również cień: nie lubi stanowisk bardzo wietrznych. Preferuje gleby żyzne, umiarkowanie wilgotne. Na stanowiskach słonecznych i suchych jest często atakowany przez przędziorki. Po posadzeniu potrzebuje dwóch lat, aby się przyjąć i rozpocząć silny wzrost.

Ogrodzenie można obsadzić również szybko rosnącymi pnączami bylinowymi. Do takich należy chmiel  zwyczajny (Humulus lupulus), który wiosną, w ciągu kilku tygodni, stworzy zieloną ścianę liści, a latem żeńskie egzemplarze (jest rośliną dwupienną) pokryją się zielonożółtymi szyszkami. Żółtolistna odmiana chmielu 'Aureus' wytworzy złocisty wał pędów i liści, a ponieważ jest klonem żeńskim, w końcu lata wytworzy szyszki. Nadziemne pędy chmielu obumierają każdej jesieni, a wiosną wyrastają nowe z podziemnych części rośliny. Dorastają do 6 m wysokości i mogą rozrosnąć się na szerokość 2 - 3 m. Chmiel może rosnąć na każdej średnio wilgotnej lub wilgotnej glebie, zarówno na słońcu jak i w półcieniu. Odmiana żółtolistna ładniej rośnie i intensywniej wybarwia się na słońcu. Chmiel na stanowiskach suchych i słonecznych łatwo może być atakowany przez przędziorki. Częstą chorobą chmielu jest mączniak rzekomy, powodujący zasychanie liści.

Jeśli mamy więcej cierpliwości, możemy wybrać któreś z wolniej rosnących pnączy, które utworzą osłonę w ciągu 2 - 4 lat, ale potem wymagają mniej cięcia.

 

Zimozielone ściany

Osłona z bluszczu (Hedera helix) będzie zimozielona, ale trzeba na nią poczekać parę lat, gdyż przyrasta on rocznie około 0,5 m. Bluszcz nie lubi pełnego słońca, a w ostrzejsze zimy może przemarzać, dlatego można nim obsadzać płoty tylko w miejscach osłoniętych, cienistych i półcienistych. Nie lubi gleb suchych lub zbyt kwaśnych.

Bluszcz pospolity sprawdza się w w miejscach osłoniętych, cienistych i półcienistych

 

Zimozielone osłony można utworzyć z wiciokrzewu zaostrzonego (Lonicera acuminata). Wiciokrzew ten nie ma specjalnych wymagań glebowych i dobrze rośnie zarówno na słońcu jak i w półcieniu. Jest wystarczająco mrozoodporny w zachodniej i centralnej Polsce, niemniej najlepiej jest sadzić go w miejscach ciepłych i osłoniętych od silnych wiatrów.

 

Kwitnące płoty

Niezastąpione w uzyskiwaniu kwitnących płotów są powojniki (Clematis). W zależności od odmiany przyrastają one od 1,5 do 6 m rocznie. Preferują gleby żyzne i wilgotne, a jeśli sadzimy je na glebie ubogiej, piaszczystej, trzeba dodać dużo dobrze rozłożonego obornika lub dobrego kompostu i pamiętać o regularnym podlewaniu. Powojniki lubią, aby ich podstawa była ocieniona, a górna część krzewu nasłoneczniona. Są bardzo wrażliwe na suszę i źle rosną w miejscach wietrznych. Za przygotowanie dobrego miejsca odwdzięczą się wspaniale kwitnąc przez wiele lat.

Oprócz wymienionych wcześniej powojników z grupy Tangutica do obsadzania płotów dobrze nadaje się dobrze bylinowy, niezwykle silnie rosnący powojnik 'Praecox', stosowany najczęściej jako roślina okrywowa. Posadzony przy siatce, przeplata się przez nią tworząc dwumetrową osłonę.

Powojnik 'Praecox' - posadzony przy siatce, przeplata się przez nią tworząc dwumetrową osłonę

 

Jeśli chcemy ogrodzenie osłonić, a jedocześnie wprowadzić zapach do ogrodu, warto posadić powojnik mandżurski (Clematis mandschurica), który jest co prawda byliną, ale jego długie pędy (dorastają do 2,5 m długości) można przeplatać przez ogrodzenie tak jak pędy róż pnących. Podczas kwitnienia pokrywa się on tysiącami białych, pachnących, gwiazdkowatych kwiatów, szczelnie zasłaniając nimi ogrodzenie. 

Ciekawy efekt można uzyskać, obsadzając ogrodzenie odmianami z grupy Viticella. Są to rośliny dorastające do 2 - 4 m rocznie i mogące pokryć ogrodzenie masą kwiatów i liści w 10-12 tygodni. Wymagają silnego cięcia wiosną. Ogrodzenia można obsadzić np. popularną na całym świecie odmianą Stefana Franczaka - 'Polish Spirit'o drobnych, zielononiebieskich liściach, utrzymującym niezmienioną barwę do późnej jesieni. Od lipca do września pokrywa się on setkami granatowofioletowych, aksamitnych kwiatów. Równie dobrze poradzi sobie jedna z nowszych odmian Szczepana Marczyńskiego - 'Krakowiak'^PBR lub 'Mazurek'^PBR o dzwonkowatych, różowych kwiatach. Na czerwono kwitnie 'Mme Julia Correvon', natomiast liliowe kwiaty 'Betty Corning' lekko pachną.

Powojnik 'Krakowiak'PBR - pokrywa ogrodzenie masą kwiatów zaledwie w 10 - 12 tygodni

Powojniki z grupy Atragene nadają się doskonale do pokrywanie ogrodzeń w miejscach półcienistych, gdyż najlepiej ze wszystkich grup powojników tolerują niedobór światła. Dorastają do 3 m wytwarzając roczne przyrosty długości 1 - 1,5 m, dlatego na stworzenie osłony potrzebują około półtora roku. W końcu kwietnia i w maju pokrywają się masą dzwonkowatych kwiatów, w zależności od odmiany: białych, różowych, purpurowych, fioletowych, niebieskich lub żółtych. Latem i jesienią płot pokryją fantazyjne owocostany. Rośliny te są całkowicie mrozoodporne. Nie wymagają cięcia, ale jeśli jest konieczne, znoszą je dobrze. Cięcie korygujące powinno wykonywać się po kwitnieniu. Najczęściej spotykane odmiany to ciemnofioletowa 'Pamela Jackman' i różowo kwitnący 'Willy'. Wyjątkowo duże i lekko pachnące kwiaty mają odmiany: 'Golden Dream'^PBR, 'Lemon Beauty’^PBR, 'Lemon Dream'^PBR, 'Pink Dream'^PBR, 'Pink Swing'^PBR, 'Purple Dream'^PBR. 

Ogrodzenia można obsadzać również powojnikami wielkokwiatowymi późno kwitnącymi, ale trzeba się liczyć z tym, że są to rośliny wymagające troskliwej pielęgnacji - podlewania, nawożenia i przycinania wczesną wiosną. Jesienią ich liście mogą zasychać, zwłaszcza u podstawy rośliny. Najlepiej do pokrywania płotów nadają się: różowofioletowy, cieniowany - 'Morning Sky'^PBR i 'Cloudburst'^PBR, różowe - 'Comtesse de Bouchaud' i 'Danuta', jasnoniebieski - 'Błękitny Anioł' i 'Skyfall'^PBR, purpurowofioletowy  'Grunwald'^PBR, czerwonoróżowe 'Kardynał Wyszyński' i 'Kryspina'.

Powojnik odmiana 'Skyfall'PBR - jedna z najlepszych odmian do pokrywania płotów

 

Kolorowe płoty można także stworzyć obsadzając je wiciokrzewami (Lonicera). Zasłonę stworzą po około dwóch latach. W zależności od gatunku i odmiany mają kwiaty różnej barwy, czasem pachnące. Oprócz wiciokrzewu zaostrzonego najsilniej rośnie wiciokrzew japoński 'Halliana' (obficie i długo kwitnie, ma pachnące kwiaty), ale w ostre zimy może przemarzać. Najładniejsze kwiaty mają: wiciokrzew pomorski odmiany 'Chojnów' FRAGRANT CLOUD^PBR i 'Graham Thomas', wiciokrzew Browna 'Dropmore Scarlet' oraz wiciokrzew Tellmanna.

Wiciokrzew 'Graham Thomas' ma pachnące kwiaty, kwitnie obficie i długo

 

Oryginalne i praktyczne

Ciekawe osłony można uzyskać, stosując mniej znane pnącza np. dławisz amerykański  ‘Bailumn’. Jest to obupłciowa odmiana zawiązująca ładne owoce. Rośnie wolniej niż dławisz okrągłolistny. Warto też zwrócić uwagę na miesięcznik dahurski (Mensipermum davuricum) o ładnych, dachówkowato ułożonych liściach - zielonych latem, a żółtych jesienią - i plątaninie cienkich pędów. Poszukiwacze żadszych okazów powinni zwrócić uwagę na obwojnik grecki (Periploca graeca) o silnym wzroście, wąskich, szerokolancetowatych liściach i małych, ale interesujących kwiatach oraz winnik tojadowaty (Ampelopsis aconitifolia) o kunsztownie powcinanych liściach.

 

Ogrodzenia oddalone od ruchliwych ulic i na terenach o mniejszym zanieczyszczeniu powietrza, można obsadzić również ozdobnymi krzewami o jadalnych owocach, np. aktinidią ostrolistną (Actinidia arguta), aktinidią pstrolistną (Actinidia kolomikta) lub cytryniecem chińskim (Schisandra chinensis).

 

Sadzenie i pielęgnacja

Pnącza mające stworzyć osłonę sadzimy co ok. 1 m. Jeśli zależy nam na szczelej osłonie, możemy rozstawę zmniejszyć do 0,5 m lub zwiększyć do 1,5 m, jeśli mamy więcej cierpliwości lub ograniczony budżet. Dołek powinien być kilka razy większy od doniczki, w której roślina wzrastała. Na dno dołka wysypujemy łopatę dobrze rozłożonego obornika lub kompostu. Roślinę sadzimy zazwyczaj 1 cm głębiej niż rosła dotychczas (powojniki wielkokwiatowe, z grupy Viticella i  Texensis - 5 cm głębiej). Glebę dookoła ściółkujemy grubą  warstwą kory lub podobnego materiału. Ściółka zatrzyma w glebie wilgoć, utrudni wyrastanie chwastów, a co najważniejsze zabezpieczy korzenie i podstawy pędów przed przemarznięciem.

Posadzonym pnączom należy przyciąć pędy nad 3 - 6 liściem, aby spowodować ich rozgałęzienie. W kolejnych latach przycinamy rośliny słabo rozgałęzione oraz nadmiernie rozrośnięte (np. przewisające na górze ogrodzenia), gdyż nadmierna masa pnącza może uszkodzić lub zdeformować ogrodzenie albo zagłuszyć sąsiednie rośliny.

Wymienione pnącza nie są bardzo wymagające, ale aby wytworzyły masę zieleni i bujnie rosły, trzeba je intensywnie podlewać i nawozić. Najskuteczniejsze jest podlewanie z użyciem linii samokroplujących. Nawożenie można wykonać w końcu kwietnia nawozem o spowolnionym działaniu, np. Substral Osmocote 5-6 M. Można stosować również tradycyjne mieszanki nawozowe.

Poniżej prezentujemy film o zastosowaniu pnączy przy płotach: