Kokornak wielkolistny jest pnączem owijającym się dookoła podpór pędami skręcającymi się w prawo oraz ogonkami liściowymi. Dorasta do 10 m wysokości, przyrastając rocznie 1–2 m. Młode pędy są ciemnozielone, a starsze są szarozielone. Charakterystyczne dla niego są duże sercowate liście o długości do 30 cm, ciemnozielone z wierzchu i sinozielone od spodu. Jesienią przed opadnięciem liście zmieniają barwę na żółtą. Liście kokornaku nakładają się dachówkowato na siebie, tworząc gęste zielone ściany. Szczelnie zasłaniają one ogrodzenia, pergole czy altany, dając cień. Zielone pędy kokornaka wyglądają interesująco w stanie bezlistnym.
Bardzo oryginalne są kwiaty rozwijające się w maju i czerwcu. Zwisają na długich szypułkach i z wyglądu przypominają fajki – są rurkowate, wygięte i mają szeroki kołnierz. Stąd pochodzi angielska nazwa tego krzewu „Dutchman's Pipe”. Kwiaty mają barwę żółto-brązowo-zieloną, wydzielają lekki zapach i są pułapką dla owadów. Przytrzymuje je przez pewien czas w swojej gardzieli, by zmusić do solidnego wykonania zapylenia. Kwiaty średnicy 2–4 cm są najczęściej schowane pod liśćmi i czasami trudno je zauważyć.
Owoce kokornaku to torebki przypominająca wyglądem nieduże ogórki o długości 6–10 cm i średnicy 3 cm. Dojrzewają we wrześniu, brązowiejąc i rozpadając się na sześć części. Rozsiewają w ten sposób liczne nieduże i płaskie nasiona o trójkątnym kształcie. Owoce i nasiona są rzadko wytwarzane w naszych warunkach klimatycznych, choć niektóre wyjątkowo plenne okazy potrafią zawiązywać je corocznie.
Pielęgnacja
Kokornak wielkolistny wytwarza dużo zielonej masy, dlatego wymaga solidnych podpór. Może być sadzony przy starych drzewach, żywych lub martwych. Oplatając ich pnie i konary, tworzy fantazyjne korony. Po posadzeniu na stałe miejsce potrzebuje dwóch lat, aby się przyjąć i rozpocząć naprawdę silny wzrost. W tym czasie powinien być przycinany, aby mógł dobrze się rozgałęzić. W późniejszych latach nie wymaga cięcia. Gdy cięcie jest konieczne, np. gdy nadmiernie się rozrośnie, można je wykonać bez obaw – nawet po silnym przycięciu dobrze odrasta. Kokornak potrzebuje corocznego umiarkowanego nawożenia nawozami o spowolnionym działaniu (jest wrażliwy na zasolenie gleby) oraz intensywnego podlewania, zwłaszcza w gorące lata.
Wymagania
Kokornak wielkolistny jest długowiecznym pnączem żyjącym nawet kilkadziesiąt lat. Jest całkowicie mrozoodporny i dobrze znosi warunki miejskie. Najlepiej rośnie w półcieniu, ale dobrze znosi również cień. Na stanowiskach słonecznych, zwłaszcza suchych, jest silnie atakowany przez przędziorki. Wymaga gleb żyznych, ale nie za ciężkich, wilgotnych lub umiarkowanie wilgotnych. Preferuje gleby wapienne lub obojętne i kwaśne, nie lubi stanowisk bardzo wietrznych.
Kokornak można rozmnażać z nasion wysianych wiosną, bez stratyfikacji. Można go też rozmnażać przez sadzonki zdrewniałe, wykonane z rocznych lub dwuletnich pędów zimą lub przez odkłady wykonane wiosną.
Zastosowanie
Kokornak wielkolistny świetnie nadaje się do tworzenia osłon, pokrywania pergoli, altan oraz wysokich ogrodzeń. Atrakcyjnie wygląda, wspinając się po słupach, kolumnach czy porastając stare drzewa. Może być sadzony jako roślina okrywowa.
Ze względu na dużą masę wymaga solidnych podpór np. kratownic, lin czy łańcuchów. Nadaje się do stosowania w zieleni publicznej.
Do rodzaju kokornak (Aristolochia) należy przeszło 300 gatunków bylin i krzewów, często pnących. Większość występuje w klimacie tropikalnym. W naszych warunkach poza kokornakiem wielkolistnym, może rosnąć zaledwie kilka gatunków:
- Kokornak mandżurski (Aristolochia manshuriensis) - silnie rosnące pnącze pochodzące z dalekiego wschodu (Chiny, Korea, Rosja). Jest podobne do kokornaku wielkolistnego pod względem wyglądu i wymagań i niemal równie jak on dekoracyjne. Jego duże liście są lekko owłosione.
- Kokornak owłosiony (Aristolochia tomentosa) - pochodzące z Ameryki Północnej silnie rosnące pnącze o małych jasnozielonych, silnie owłosionych liściach. Znacznie mniej dekoracyjne i wartościowe od kokornaku wielkolistnego i mandżurskiego.
- Aristolochia clematitis - nie wspinająca się bylina pochodząca z południa Europy. Ma pędy wzniesione dorastające do 1,5 m, liście sercowate długości do 10–15 cm, kwiaty żółte w maju–czerwcu. Wytwarza dużo odrostów korzeniowych. Nadaje się do stosowania w półcieniu w dużych założeniach parkowych czy ogrodowych. Łatwo wymyka się spod kontroli i staje się bardzo uciążliwym chwastem.