Pnącza ogrodowe

Poza powojnikami istnieje duża grupa krzewów pnących wartych spopularyzowania. Pnącza zajmują mało miejsca w ogrodzie, a dają duży efekt dzięki masie wytwarzanej zieleni rdestówka (Fallopia), kokornak (Aristolochia), dławisz (Celastrus), milin (Campsis), winorośl (Vitis), winobluszcz (Parthenocissus), winnik (Ampelopsis), aktinidia (Actinidia), pięknym kwiatom: glicynia (Wisteria), milin (Campsis), wiciokrzew (Lonicera), owocom ozdobnym: dławisz (Celastrus), psianka (Solanum), winnik (Ampelopsis) lub jadalnym: aktinidia (Actinidia), cytryniec (Schisandra), akebia (Akebia).

Większość pnączy wspina się

wijąc dookoła podpór, niektóre mogą się piąć po płaskich ścianach, bez dodatkowych podpór, przytrzymując się ścian korzeniami przybyszowymi np. bluszcz (Hedera), hortensja pnąca (Hydrangea anomala subsp. petiolaris), milin (Campsis), przywarka japońska (Schizophragma hydrangeoides) i trzmielina Fortune'a (Euonymus fortunei) lub specjalnymi przylgami np. winobluszcze (Parthenocissus).

Pnącza można wykorzystać do okrycia ścian budynków,

co poza walorami dekoracyjnymi ociepla budynki zimą a cieniuje i ochładza latem oraz sprzyja osuszeniu ścian, osłaniając je przed deszczem i pobierając nadmiar wody z okolic fundamentów. Najlepiej do tego celu nadają się winobluszcze, ale można tak prowadzić również bluszcz czy milin, a zapewniając podpory także wszystkie pozostałe pnącza.

Pnącza mogą szybko przykryć nieefektowne budynki,

różnego rodzaju szopy, magazyny i śmietniki, chowając je przed oczami naszych gości. Jeśli chcemy mieć efekt w ciągu jednego roku, najlepiej do tego celu nadają się: rdestówka Auberta (Fallopia aubertii), chmiel (Humulus), powojniki (Clematis) z Grupy Tangutica np. 'Bill MacKenzie' czy ‘Lambton Park’ lub powojnik 'Paul Farges' z Grupy Vitalba. Jeśli możemy poczekać 2-3 lata, dobry efekt możemy uzyskać stosując któreś z pozostałych pnączy.

Pnącza mogą pokrywać różnego rodzaju ogrodzenia

(np. siatki) i poza walorami dekoracyjnymi, zasłaniają nas przed oczyma ciekawskich oraz chronią przed wiatrem i kurzem. Nadają się do tego świetnie np. bluszcz pospolity (Hedera helix), wiciokrzew zaostrzony (Lonicera acuminata), powojniki (Clematis) z Grupy Atragene (zwłaszcza ‘Pamela Jackman’), Grupy Tangutica (zwłaszcza ‘Lambton Park’), Grupy Viticella (np. 'Etoile Violette' i 'Krakowiak'^PBR) oraz Grupy Vitalba (zwłaszcza 'Paul Farges'), winnik tojadowaty (Ampelopsis aconitifolia), winobluszcz pięciolistkowy (Parthenocissus quinquefolia) i winobluszcz trójklapowy (Parthenocissus tricuspidata).

Większość pnączy ma nieduże wymagania,

ale ponieważ wytwarzają dużą masę zieleni, nie lubią gleb bardzo suchych i bardzo ubogich. Gatunki ciepłolubne np. aktinidie (Actinidia), glicynie (Wisteria) i miliny (Campsis) preferują stanowiska ciepłe, osłonięte i słoneczne. Na stanowiskach chłodniejszych, wilgotnych i półcienistych lepiej się czują np. bluszcz (Hedera), hortensja pnąca (Hydrangea anomala subsp. petiolaris), kokornak (Aristolochia), przywarka (Schizophragma), trzmielina Fortune’a (Euonymus fortunei), akebia (Akebia), chmiel (Humulus) i część wiciokrzewów (Lonicera).

Sadząc pnącza

kopiemy dół o wymiarach 50 x 50 x 50 cm, który wypełniamy żyzną glebą, a rośliny (zależnie od gatunku) sadzimy 0-10 cm głębiej niż rosły dotychczas, w odległości co najmniej 30-50 cm od murów i 50-100 cm od drzew. Prawidłowo dobrane i posadzone pnącza mogą rosnąć wiele lat, dekorując ogród przez cały rok i stanowiąc świetne schronienie dla ptaków.

Listę „Powojników dla początkujących” opracowała szkółka Clematis Źródło Dobrych Pnączy Sp. z o.o. Sp.k., aby pomóc zwłaszcza osobom zaczynającym przygodę z powojnikami. Lista prezentuje gatunki i odmiany, które sprawdziły się w polskich warunkach klimatycznych i są dostępne na naszym rynku, które w przeciętnych warunkach ogrodowych są łatwe w uprawie, dość odporne na choroby, a przy tym dekoracyjne. Lista nawiązuje do listy powojników dla początkujących Międzynarodowego Towarzystwa Powojnikowego (International Clematis Society).

Grupa Viticella
(Ciecie 3 - silnie wczesną wiosną)

Do grupy tej należą powojniki wywodzące się od Clematis viticella (powojnika włoskiego), gatunku rosnącego naturalnie w południowej Europie. Znoszą bardzo dobrze zarówno gorący klimat, jak i chłody północy Europy. Preferują dobrze oświetlone stanowiska, dlatego nie zaleca się ich sadzić w cieniu lub przy północnych ścianach. Zadowalają się przeciętnymi czy nawet ubogimi glebami i są łatwe w uprawie oraz odporne na „uwiąd powojników". Rosną średnio silnie, osiągając około 3 m wysokości. Mają kwiaty małe lub średniej wielkości (od 4 do 13 cm średnicy). Kwitną obficie, na tegorocznych pędach, latem (od połowy czerwca) i jesienią. Wymagają silnego cięcia wczesną wiosną. Mogą być uprawiane przy wszelkiego rodzaju podporach, ogrodzeniach czy między krzewami, różami lub niedużymi drzewami, szybko się po nich wspinając i zdobiąc kwiatami.

Clematis ‘Betty Corning’

3 - 4 m

6 cm

VI - IX

Clematis ‘Carmencita’

2,5 - 3 m

6 - 7 cm

VII - IX

Clematis ‘Emilia Plater’

3 - 4 m

10 cm

VI - IX

Clematis ‘Etoile Violette’

3 m

8 cm

VI - IX

Clematis ‘Krakowiak'^PBR

3 m

5 - 8 cm

VI - IX

Clematis ‘Mazurek’^PBR

3,5 m

8 - 10 cm

VI - VIII

Clematis ‘Purpurea Plena Elegans’

3 - 4 m

6 - 8 cm

VII - IX

Clematis ‘Venosa Violacea’

2 - 3 m

12 cm

VI - IX

Powojniki wielkokwiatowe późno kwitnące
(Ciecie 3 - silnie wczesną wiosną)

Rozpoczynają kwitnienie w połowie czerwca – lipcu, na pędach tegorocznych. Często powtarzają kwitnienie późnym latem lub jesienią. Kwiaty mają średnicę od 13 do 20 cm. Rośliny dorastają do 2-3,5 m wysokości.

Clematis ‘Ashva’

1,5 - 2 m

5 - 8 cm

VI - IX

Clematis ‘Błękitny Anioł'

3 - 4 m

12 cm

VI - VIII

Clematis ‘Cloudburst'^PBR

3 m

10 - 12 cm

VI - IX

Clematis ‘Comtesse de Boushaud ’

3 - 4 m

12 cm

VI-VII, VIII-IX

Clematis ‘Grunwald'^PBR

3 - 3,5 m

10 - 12 cm

VI-VII, IX-X

Clematis ‘Hagley Hybrid'

2 - 3 m

13 cm

VII - IX

Clematis ‘Huldine’

3 - 5 m

8 - 10 cm

VI - IX

Clematis ‘Kardynał Wyszyński'

2 - 3 m

14 cm

VI - IX

Clematis ‘Kryspina'

2,5 - 4 m

12 -15 cm

VI - VIII

Clematis ‘Polish Spirit’

3 - 4 m

8 - 10 cm

VI - X

Clematis ‘Prince Charles'

2 m

10 cm

VI - IX

Clematis ‘Skayfall'^PBR

3 m

10 - 12 cm

VI - VIII

Clematis ‘Snow Storm’^PBR

2,5 - 3 m

10 - 12 cm

VI - VII, IX

Clematis ‘Solina'

2,5 - 3,5 m

12 cm

VI - VIII

Clematis ‘Vistula'

2,5 - 3 m

15 cm

VI - IX

Clematis ‘White Prince Charles'

2,5 m

6 - 8 cm

VI-VII, VIII-IX

Powojniki wielkokwiatowe wcześnie kwitnące
(Ciecie 2 - słabo wczesną wiosną)

Rozpoczynają kwitnienie w połowie maja – początku czerwca, na zeszłorocznych pędach. Często powtarzają kwitnienie w lecie na tegorocznych pędach. Kwiaty mają średnicę od 15 do 25 cm. Rośliny dorastają do 2-3 m wysokości. Odmiany z tej grupy są stosunkowo najbardziej wrażliwe na zespół chorób zwany "uwiądem powojników".

Clematis ‘Guernsey Cream’

2 m

12 - 15 cm

V-VI, VIII-IX

Clematis ‘Jan Paweł II'

3 - 4 m

13 cm

VI - IX

Clematis ‘Julka'^PBR

2 m

15 cm

VI - VIII

Clematis ‘Maria Kaczyńska’

1,4 - 1,7 m

10 - 12 cm

V - VI

Clematis ‘Mrs Cholmondeley'

3 m

15 - 20 cm

V-VI,VIII

Clematis ‘Piilu'

1,5 m

8 - 12 cm

VI, VII - VIII

Clematis ‘The Heroes of Warsaw’

2,5 - 3 m

10 - 14 cm

VI - VIII

Clematis ‘Warszawska Nike'

2 - 3 m

12 - 14 cm

VI - VII, IX

Clematis ‘Westerplatte'

2 m

12 - 14 cm

VI - VIII

Powojniki botaniczne (drobnokwiatowe) wcześnie kwitnące
(cięcie 1 - ciąć po kwitnieniu w razie potrzeby)

Grupa Atragene - większość odmian pochodzi od C. alpina i C. macropetala.

Stosunkowo łatwe w uprawie i mało wymagające. Bardzo mrozoodporne. Nie lubią miejsc gorących (bardzo słonecznych) oraz gleb ciężkich lub podmokłych. Dobrze się czują w półcieniu. Dorastają do 2-4 m wysokości. Kwitną w końcu kwietnia – maju i czasem powtarzają kwitnienie w sierpniu. Mają kwiaty dzwonkowate, a po przekwitnięciu dekoracyjne, puszyste owocostany.

Clematis ‘Pamela Jackman'

2,5 m

4 - 6 cm

IV - V

Do tej grupy należy dużo więcej wartościowych odmian wartych polecenia, jeśli spełnione są podane powyżej warunki.

Grupa Montana - odmiany pochodzące od C. montana.

Kwitną bardzo obficie w maju – początku czerwca. Silne rosną osiągając do 8 m. Nie są w pełni mrozoodporne. Pąki kwiatowe, a w ostrzejsze zimy również pędy, mogą przemarzać i tego roku nie kwitną. Stosować w miejscach ciepłych, osłoniętych, przy wysokich podporach np. drzewach. Nie nadaje się do sadzenia w Polsce północnowschodniej i wschodniej.

Clematismontana ‘Mayleen'

4 - 8 m

5 - 7 cm

V - VI

Clematis montana ‘Freda'

3 - 5 m

4 - 5 cm

Grupa Texensis
(Ciecie 3 - silnie wczesną wiosną)

Do grupy należą powojniki wywodzące się od Clematis texensis – powojnika teksaskiego, rosnącego naturalnie w stanie Teksas w USA. Wymagają trochę więcej starań niż większość odmian wymienionych na tej liście, ale ich atrakcyjny wygląd to rekompensuje.. Mają kwiaty kształtem przypominające tulipany liliokształtne. Kwitną latem (od lipca) i wczesną jesienią, na tegorocznych pędach. . Dorastają do 3 m wysokości. Wymagają przycięcia tuż przy ziemi wczesną wiosną, gdyż pędy zeszłoroczne i tak najczęściej zamierają. Łatwo są porażane przez mączniaka prawdziwego. Posadzenie ich w miejscu dobrze naświetlonym, przewiewnym, intensywnie, stale nawadnianym ale dobrze zdrenowanym, znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia tej choroby.

Clematis ‘Gravetye Beauty'

2 - 3 m

8 cm

VII - VIII

Clematis ‘Princess Diana'

2- 3 m

7 - 8 cm

VII - VIII

Grupa Tangutica
(Ciecie 3 - silnie wczesną wiosną)

Powojniki te mają nieduże, dzwonkowate, żółte kwiaty, a po przekwitnięciu, puszyste, jedwabiste owocostany. W zależności od odmiany kwitną od początku czerwca do późnej jesieni na tegorocznych pędach i osiągają od 2 m do 6 m wysokości. Najlepiej rosną i kwitną w miejscach dobrze oświetlonych. Powinny być sadzone na glebach przepuszczalnych, dobrze zdrenowanych. Dobrze znoszą gleby podsychające. Świetnie nadają się do tworzenia osłon i do sadzenia przy dużych drzewach. Najlepiej przycinać je silnie.

Clematis ‘Bill MacKenzie'

6 m

4 - 5 cm

VI - X

Clematis GOLDEN TIARA^® ‘Kogutia'^PBR

3,5 m

8 -10 cm

VI - VIII

Clematis ‘Kaśka'

3 - 4 m

7 - 9 cm

V - X

Clematis ‘Lambton Park'

4 - 5 m

5 - 7 cm

VI - X

Grupa Integrifolia
(Ciecie 3 - silnie wczesną wiosną)

Do grupy należą odmiany wywodzące się od Clematis integrifolia powojnika całolistnego. Ich pędy, w zależności od odmiany, mające długość od 40 do przeszło 200 cm, nie czepiają się podpór, ale mogą się o nie wspierać, przerastając byliny, krzewy czy niskie drzewa. Mogą być również stosowane jako rośliny okrywowe. Kwitną na tegorocznych pędach VI-X. Są bylinami, dlatego ich pędy zimą zamierają i wiosną trzeba je wycinać tuż przy ziemi.